-
1 джэд
курица/ И лымрэи джэдыкIэмрэ щхьэкIэ унэм щагъэхъу дамэ зытет псэущхьэ.Джэдыр мэкъакъэ. Джэдыр мэкIэцI. Джэдыр гъуэлъхьащ.* Джэд нэхърэ джэдыкIэ нэхъ Iущщ. (погов.) Джэдрэ пэт мэулъэпхъащэ. (погов.)Джэд Iуэн кукарекать; предвещать рассвет пеньем-о петухах.* ЛIитIыр Къанщауэхэ щынэсам джэд Iуэрт. Iуащхь.{И} джэд хъубжэр хуэщIыжын (зэхуэщIыжын) потерпеть неудачу в разведении кур.Джэд анэ курица/ КIэцI, гъуалъхьэ зи хабзэ джэд.* Мимэ-мимэ, мимэ и анэр мэлъаIуэ, ар щIэлъаIуэр джэд анэщ, джэд анэжьи кърат, вагъуэм и пэбжыр къекIэцI, удзым и пэбжыр къреш. фольк.Джэд вей куриный помёт/ Джэдым къадэх вей.джэд лыбжьэ гедлибже (адыгское национальное блюдо-курятина, приготовленная в сметанном соусе с приправами)/ Адыгэ шхыныгъуэ, шатэкIэ гъэлыбжьа джэдыл.* Зы сыхьэт ныкъуи дэкIатэкъым пIастэ хуабэрэ джэд лыбжьэрэ Iэнэ цIыкIум тету унэгуащэм къыщыщIихьам. КI. Т.Джэд Iус корм для домашней птицы/ Джэдкъазым хуагъэхьэзырыр шхын.Фызыжьым джэд Iусыр джэдхэм яхуипхъащ. -
2 шы
1. лошадь, конь/ Гум щIащIэу е тесу къракIухьу къагъэсэбэп унэ псэущхьэ, Iэщ.Шыр мэщыщ.* Шы уиIэмэ, уанэ бгъуэтынщ. (погов.) Шы щIакъуэ утесмэ, шы лъэ псэу ухуехь. (погов.) Зэхэту шы гуп уиIэ нэхърэ, уи унейуэ зы джэд. (погов.)Шы дахэ мыжэ снаружи мило, а внутри гнило.Шым гъусэ хуэщIын ослабив подпругу, дать лошади отдохнуть, поесть.Шы пшэр уанэу еутэкIын быть ненадежным, беспринципным ( о человеке).Шы пшэр уанэу къыпыщэтыжын 1) получить отставку. 2) остаться ни с чем.Шы тхьэкIумэ дэплъын устар. знать толк в лошадях, в наездничестве.* Пщымахуэ нэгъэсауэ зекIуэлIт, шы тхьэкIумэ дэплъат жыхуаIэм хуэдэт. фольк.шы бадзэ мошкара/ И теплъэкIэ бадзэ цIыкIунитIэм ещхь хьэдзэбадзэ.шы вей конский навоз/ Шым къыдэх шаукI.шы вей бадзэ навозная муха/ Шы вей, вэнвей с. ху. епщI бадзэ лIэужьыгъуэ.шы гъэжапIэ ипподром/ Шы къыщагъажэ щIыпIэ.шы кIуафIэ быстрая, резвая лошадь/ ФIыуэ зекIуэ шы.* Шы кIуафIэ зэпэщ тесу IуащхьэмахуэкIэ зыгуэр къыдэкIырт. Iуащхь.шы лъабжьэ копыто лошади/ Шы лъэбжьанэ.шы лъэгу вабдзэ подкопытная часть у лошади/ Шым и лъэгу щIагъыр.шы тесыкIэ манера, умение держаться на лошади/ Шым зэрытес щIыкIэ.Шы тесыкIэ дахэ.шы фащэ устар. комплект снаряжения для верховой лошади/ Уанэшым ирахьэлIэхэр (уанэ, шхуэ, къамышы с. ху.).* - Шы фащэм нэсу ухуеин хъумэ, бгъуэтынщ, си щIалэ, иджы шыпсафэщ уздэкIуэр, - жиIащ анэм. Нарт.шы фIэдзапIэ коновязь ( для привязывания лошадей)/ Шур зэпсыха уанэшым и шхуэмылакIэр фIадзэн папщIэ къагъэсэбэп пхъэлъантхъуэ.* ПщIантIэм дыхьэри и Джэмыдэжьыр шыфIэдзапIэм фIидзэри езыр {Щэуей} унэм щIыхьащ. Нарт.шы Iэдэж лошадь, ведомая всадником на поводу/ Шум Iэдэжу ишэ шым зэреджэ.Шы Iэдэж Iыгъын.шы Iэжьэ сани ( куда впрягают лошадей)/ Шы зыщIащIэ Iэжьэ.шу IумпIэ см. IумпIэ. Шы IумпIэр убыдын.шы Iус фураж/ Шыхэм я шхын.шы Iусыпхъэ см. шы Iус I.II устар. см. къуэш.